İNSANDA BOŞALTIM SİSTEMİ
Hayatta kalmanın normal sonucu olarak vücuttaki her hücre birtakım artık madde üretir. Bu artıklar fazla su, tuzlar, karbondioksit ve üredir. Bu zararlı ve işe yaramayan maddelerin vücuttan atılmasına boşaltım denir. Organizmada boşaltımla görevli bütün organların veya yapıların meydana getirdiği sisteme boşaltım sistemi denir. Boşaltım sistemi edilgin değildir; aksine inceden inceye düzenlenmiştir.
Boşaltım sisteminin en önemli görevi, birtakım artık maddeleri atarak organizmadaki hücrelerin yaşamasına uygun ve dengeli bir iç ortamın (HOMEOSTASİ) devamını sağlamaktır.
Yandaki şekilde, boşaltım sistemini oluşturan organlar ve vücuttaki yerleri gösterilmiştir.
BOŞALTIM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ
Boşaltım sisteminin ana görevi vücutta meydana gelen artık maddelerin kandan süzülerek vücuttan atılmasını sağlamak ve organizmadaki hücrelerin yaşamasına uygun ve dengeli bir iç ortamın devamını sağlamaktır. Bu artık maddeler fazla su, tuzlar, ürik asit, ve üredir.
Boşaltım sisteminin diğer bir işlevi ise kandaki yararlı madde kaybını önlemektir. Bu işlem böbrekteki geri emme yoluyla gerçekleşir. Süzme işlevi sırasında kandan ayrılan yararlı maddeler (glikoz, aminoasitler, inorganik tuzlar) ve su geri emilerek tekrar kana verilir.
Boşaltım sisteminin son işlevi ise kanın bileşimi ile doku sıvısındaki su ve tuz miktarını düzenlemektir.
BOŞALTIM SİSTEMİNİN DİĞER SİSTEMLERLE İLİŞKİSİ
Solunum sisteminde akciğerler, nefes alıp verme yoluyla karbondioksiti; deri de terleme yoluyla biraz fazla suyu, tuzu ve üreyi dışarı atarak boşaltımın bir bölümünü yaparlar.
Sindirim sistemindeki kalın bağırsaklar da sindirilememiş besinlerin posalarının dışarıya atılmasını sağlar.
Boşaltım sistemiyle doğrudan ilişki içinde olan sistem dolaşım sistemidir. Boşaltım sistemi, dolaşım sistemindeki dolaşım sıvısı kanın sürekli aynı dengede kalmasını sağlar. Böylece vücudumuzun iç dengesi (HOMEOSTASİ) sağlanmış olur.
BOŞALTIM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ORGANLAR
Boşaltım sistemini oluşturan organların başında süzme ve geri emme işlemini yapan böbrekler gelir. Böbreklere ek olarak, böbrekleri idrar torbasına bağlayan artıkların geçtiği idrar kanalı (üreterler), artık maddelerin biriktirildiği idrar kesesi ve bunların vücuttan dışarıya atıldığı idrar yolu (üretra) boşaltım sistemindeki diğer organlardır.
Boşaltım sistemini oluşturan organların dışında boşaltım fonksiyonu olan diğer yardımcı organlar akciğerler, deri ve kalın bağırsaklardır.
Boşaltım sisteminde artık maddelerin izlediği yol şöyledir:
Böbrekler - İdrar kanalı - İdrar kesesi - İdrar yolu.
BÖBREKLER
Boşaltım sisteminin ana organı böbreklerdir.
Fasulye tanesi şeklinde 10-15 cm
uzunluğunda karın boşluğunun arka
tarafında, bel hizasında ve omurganın
iki yanında yer alır. Böbreğin ana
görevi vücutta bulunan kimyasal maddeleri
temizlemektir.
Böbreklere, yandaki şekilde de görüldüğü
gibi birer atardamar, birer toplardamar
olmak üzere iki damar bağlanır. Artık madde
taşıyan kan böbreğe atardamar yoluyla
girer ve böbrekte süzüldükten sonra,
arındırılmış olarak toplardamar yoluyla çıkar.
Bir üçüncü damar da idrar kanalı (üreter) böbreklerden aldığı artık ürünleri idrar kesesine taşır.
BÖBREĞİN YAPISI
Yandaki şekilde de görüldüğü gibi, böbrek dıştan içe doğru kabuk (korteks) ve bunun altında yeralan bir öz (medulla) bölgesinden meydana gelmiştir. Böbreğin tam ortasında, idrar kanalına (üretere) bağlanan huni şeklinde bir havuzcuk (pelvis) bulunur. Nefronlardan süzülen artık maddeler bu havuzcuğa boşalırlar.
Böbreğin kabuk bölgesinde üre ve atık ürünlerin süzülmesini sağlayan nefronlar yeralır. Böbreğin işlevini sağlayan temel bölümü nefronlardır. Öz bölgesinde ise nefronların uzantısı olan henle kanalı ve idrar toplama kanalı bulunur.
|